گلوتن و چاقی

امروزه با پیشرفت علم پزشکی می توان دلایل بسیاری از اختلالات و انواع حساسیت های غذایی که گاهی منجر به بیماری های مربوط به دستگاه هاضمه می شود را تشخیص داد و یا پیشگیری کرد. شاید قبلا درباره بیماری “سلیاک” و “رژیم غذایی بدون گلوتن” مطالبی شنیده اید، اما درباره آن اطلاعت کاملی نداشته باشید. در واقع رژیم سلیاکی ممکن است برای برخی افراد گیج کننده بوده یا قابل درک نباشد. در مطلب پیش رو شما درخواهید یافت که این نوع رژیم برای کمک به کاهش وزن افراد طراحی نشده است بلکه صرفا برای پیشگیری از نوعی اختلال مربوط به جذب مواد مغذی مورد نیاز بدن توصیه می شود.

چنانچه پس از مصرف برخی غلات و انواع نان ها دچار دلدرد و مشکل هضم می شوید ممکن است شما دچار حساسیت روده باریک به مواد غذایی حاوی گلوتن باشید و به طور قطع به یک نوع رژیم غذایی بدون مواد گلوتن نیاز دارید. در ادامه شما اطلاعات مفیدی درباره علائم اختلال سلیاک و رژیم بدون گلوتن خواهید آموخت که در بهبود روند سلامت شما ضروری است.

 

اختلال سلیاک و علائم آن

سلیاک یک بیماری مسری و یا غیرقابل درمان نیست، منشاء این اختلال غالبا ارثی است و تا پایان عمر با فرد مبتلا همراه است. اما بهتر است بدانید که برای درمان چنین مشکلی واقعا نیازی به مصرف داروهای قوی هم نیست. افراد مبتلا به این بیماری کافی است که رژیم غذایی سلیاک را دنبال کنند یعنی از مواد غذایی حاوی گلوتن اجتناب کنند. اما علائم بیماری سلیاک چیست؟ برطبق موسسه ملی بهداشت جهانی PubMed Central هنگامی که فرد مبتلا به سلیاک، گلوتن می خورد، یک واکنش خود ایمنی در بدن او ایجاد می شود که به پوشش روده کوچک آسیب می رساند. در نتیجه روده کوچک نمی تواند به درستی مواد مغذی را از نان و غلات جذب کند و علائمی مانند اسهال، کاهش وزن و سوء تغذیه به همراه دارد.

تنها راه پیشگیری از آسیب بیماری سلیاک، رعایت دقیق رژیم غذایی بدون گلوتن است. این رژیم مصرف غذاهای حاوی گلوتن را کنترل می کند تا از آسیب روده در افراد مبتلا به سلیاک جلوگیری کند.

 

گلوتن چیست؟

نام گلوتن از کلمه لاتین “چسب” گرفته شده است، زیرا وقتی با آب مخلوط می شود قوام چسبنده ای به آرد می دهد. این خاصیت چسب مانند به هنگام پخت قابلیت حجم دهندگی به نان می دهد به گونه ای که بافتی ترد مانند و جویدنی پیدا کرده و درعین حال طعم خوش و رضایت بخشی ایجاد می کند.
اما متأسفانه بسیاری از افراد پس از خوردن غذاهایی که حاوی گلوتن هستند احساس ناراحتی می کنند. شدیدترین واکنش آن ها به این ماده بیماری سلیاک نامیده می شود. ماده گلوتن نوعی پروتئین است که به طور طبیعی در غلات و دانه ها یافت می شود که شامل گندم، جو و چاودار و برخی دانه های دیگر همانند جوانه گندم یافت می شود. همچنین برخی افراد جو دوسر را نیز نمی توانند تحمل کنند زیرا حاوی پروتئینی به نام آوینین است.

 

رژیم بدون گلوتن

در رژیم بدون گلوتن توصیه می شود که تا می توانید از مواد غذایی حاوی گلوتن یا ساخته شده از گلوتن استفاده نکنید که به طور کلی عبارتند از:غلات، گندم، آرد سمولینا، دانه گندم، جوانه گندم، سبوس گندم، جو، چاودار. سعی کنید فقط غذاهای طبیعی فاقد گلوتن را مصرف کنید، این مواد غذایی عبارتند از: گوشت، ماهی، میوه و سبزیجات، برنج، سیب زمینی ها و عدس. شما همچنین می توانید از غذاهای فرآوری شده ای که فاقد گلوتن هستند مانند غذاهای آماده و سوپ ها نیز استفاده کنید. البته توجه داشته باشید که برخی از مواد غذایی ممکن است گیج کننده باشند چرا که از گندم تهیه می شوند ولی مواد نهایی آن ها فاقد گلوتن است. بنابراین به گزینه گلوتن فیری بر روی بسته بندی های اقلام غذایی دقت کنید.

به طور کلی بر اساس نسخه موسسه ملی بهداشت، غذاهایی که باید بخورید عبارتند از:

• پروتئین های حیوانی: گوشت گاو، مرغ، لبنیات، تخم مرغ، گوشت شکار، گوشت بره، گوشت خوک، غذاهای دریایی و بوقلمون.
• چربی ها و روغن ها: آووکادو، روغن نارگیل، زیتون، روغن و چربی های جامد و کره.
• میوه ها و سبزیجات: به هر شکلی از جمله تازه، منجمد، خشک یا کنسرو شده.
• غلات و حبوبات بدون گلوتن: گندم سیاه، ذرت، ارزن، کینوا، برنج، برنج قهوه ای.
• گیاهان و ادویه ها: همه گیاهان و ادویه جات تازه و خشک به طور طبیعی فاقد گلوتن هستند و می توانید آزادانه از آنها لذت برد.
• حبوبات: لوبیا، عدس، بادام زمینی، نخود فرنگی و سویا.
• آجیل و دانه: همه انواع آن از جمله: بادام، بادام هندی، کتان، اسپند، آجیل کاج و گردو.
• همچنین انواع ویژه ای از محصولات خاص نان که بدون گلوتن هستند.

منظور از گلوتن فری چیست؟

هنگام خرید موادغذایی توصیه می شود حتما برچسب ها و مواد تشکیل دهنده آن ها را بخوانید و گزینه های گلوتن فری، یعنی مواد غذایی بدون گلوتن را انتخاب کنید. در حال حاضر یک اپلیکیشن جدید به نام برنامه جستجوی مواد غذایی گلوتن فیری در دسترس است و به شما این امکان را می دهد که بتوانید مواد تشکیل دهنده بدون گلوتن را در اقلام غذایی تشخیص دهید. کافی است که آن را درگوشی همراه خود نصب کنید

مواد غذایی فاقد گلوتن

جالب است بدانید که برخی غذاهای جایگزین غلات و نان و گندم که فاقد گلوتن هستند نیز به طور طبیعی وجود دارند، مانند نان بدون گلوتن، آرد، ماکارونی، کراکر و بیسکویت که در سوپرمارکت ها و فروشگاه های مواد غذایی سالم و ارگانیک یافت می شوند.

نان بدون گلوتن

چنانچه قصد رژیم سلیاکی یا بدون گلوتن را دارید از خوردن همه نان هایی که پایه مواد تشکیل دهنده آن ها گندم است اجتناب کنید. در عوض می توانید نان تهیه شده از آرد های برنج، گندم سیاه، ذرت، ارزن، جو دوسر (در صورتی که برچسب گلوتن فیری داشته باشد)، نشاسته و آرد، آرد سیب زمینی، آرد ذرت، آرد نخود، آرد سویا، کنجاله / آرد بادام، آرد نارگیل را مصرف کنید.

نوشیدنی های فاقد گلوتن

توجه داشته باشید که در برخی از نوشیدنی ها نیز ماده گلوتن وجود دارد، لذا در انتخاب خود دقت کنید. نوشیدنی هایی که فاقد گلوتن هستند عبارتند از: آب میوه های طبیعی، آب طعم دار، نوشابه های گاز دار و عرقیجات به غیر از موارد ذکر شده، سایر نوشیدنی ها ممکن است گلوتن داشته باشند و مطابق با رژیم سلیاکی نباشند.

تشخیص بیماری سلیاک

برخی افراد ممکن است به بیماری سلیاک مبتلا نباشند اما احساس کنند که ممکن است به گلوتن حساسیت داشته باشند. حتی کسانی هستند که علاوه بر حساسیت به گلوتن دچار اختلال چاقی نیز می باشند، که البته ارتباط گلوتن و چاقی می تواند به دلیل اختلال در هضم غذا و یا یبوست ناشی از حساسیت به گلوتن باشد.

این افراد برای آنکه بتوانند تشخیص دهند که آیا مبتلا به بیماری سلیاک هستند، می توانند برای چند هفته رژیم سخت فاقد گلوتن را امتحان کنند تا ببینند علائم آنها بهبود می یابد یا خیر. اما در نظر داشته باشید که حتماً از پزشک یا متخصص تغذیه کمک بگیرید. بعد از چند هفته رژیم سلیاکی، می توانید غذاهای حاوی گلوتن را دوباره وارد رژیم غذایی خود کرده و علائم آن را آزمایش کنید. اگر رژیم بدون گلوتن به بهبود علائم شما کمک نکند، احتمالاً چیز دیگری باعث مشکلات گوارشی شما شده است.

گلوتن و چاقی، آیا با هم ارتباطی دارند؟

همانطور که گفته شد ماده گلوتن به تنهایی نمی تواند مستقیما منجر به چاقی شود اما در افرادی که مبتلا به اختلال سلیاک هستند، رژیم غذایی بدون گلوتن می تواند به کاهش وزن آنها کمک کند. هنگام شروع رژیم گلوتن، لاغر شدن یک امر کاملا عادی است. به این دلیل که فرد مبتلا به سلیاک به طور نا خواسته کالری اضافه از غذاهای حاوی گلوتن را جذب می کند و رژیم گلوتن این کالری های ناخواسته را ازبین می برد. چرا که در این رژیم اغلب میوه، سبزیجات و پروتئین های بدون چربی جایگزین غذاهای گلوتن دار می شود.

با این حال، اگر به همراه این رژیم قصد پیروی از رژیم لاغری را نیز داشته باشید مهم است که از غذاهای فرآوری شده “بدون گلوتن” مانند کیک، شیرینی و تنقلات نیز پرهیز کنید، زیرا آنها می توانند به سرعت کالری زیادی به رژیم شما اضافه کنند. بنابراین بهتر است بر روی خوردن مواد غذایی کامل و فرآوری نشده مانند میوه ها، سبزیجات و پروتئین های بدون چربی تمرکز کنید.

 

فواید رژیم غذایی بدون گلوتن برای سلامتی

• علائم گوارشی را تسکین می دهد
• التهاب مزمن را در مبتلایان به سلیاک کاهش می دهد
• انرژی را در بدن تقویت می کند
• در کاهش وزن به شما کمک می کند
• باروری را بهبود می بخشد
• خطر پوکی استخوان را کاهش می دهد

صبحانه بدون گلوتن

در پایان این مطلب، نمونه ای از صبحانه بدون گلوتن به عنوان رژیم غذایی به شما پیشنهاد می شود:

طرز تهیه پودینگ دانه چیا برای صبحانه: 2 قاشق غذاخوری (28 گرم) دانه چیا، 1 فنجان (240 میلی لیتر) ماست یونانی و 1/2 قاشق چایخوری عصاره وانیل با میوه های خرد شده به انتخاب خودتان را بگذارید یک شب در ظرف یا یک پارچ خیس بخورد. صبحانه بدون گلوتن شما آماده است، نوش جان کنید…